Angst

Angstklachten

Bang zijn kent verschillende niveaus. Milde angst uit zich in gevoelens van je niet op je gemak voelen, terwijl heftige angst kan leiden tot symptomen die je kwaliteit van leven bepalen. Je voelt je dan zo angstig in alledaagse situaties dat de angst ‘normaal’ leven moeilijk maakt of zelfs je leven beheerst.

Wie kan een angststoornis krijgen?

Iedereen kan een angststoornis ontwikkelen. Wel komt het vaker voor bij vrouwen dan bij mannen en het meest in de leeftijdscategorie 25 tot 44 jaar. Maar liefst één op de vijf Nederlanders heeft last van een angststoornis of fobie. Angst- en dwangstoornissen staan dan ook in de top-drie van meest voorkomende psychiatrische aandoeningen, samen met depressie en alcoholproblemen.

Dat iedereen een angststoornis kan krijgen bewijzen Marian Mudder, Alwin Ritstier en Pepijn Schoneveld. Ze zijn succesvol en gingen desondanks gebukt onder hun angst.

Psychische symptomen angst

Als je angstklachten of een angststoornis hebt, kan je een aantal psychische symptomen bij jezelf opmerken die vaak voorkomen bij angst:

• slaapproblemen, moeheid
• angstige gedachten
• piekeren
• bezorgdheid, spanning en onrust
• nervositeit en zenuwen
• concentratieproblemen
• rusteloosheid
• prikkelbaarheid
• gespannenheid

Lichamelijke symptomen angst

Bij angst maakt je lichaam zich klaar voor een ‘fight or flight’ reactie. Hierdoor kan je verschillende lichamelijke klachten ervaren:

• buikpijn
• hoofdpijn
• misselijkheid, geen zin in eten
• droge mond
• hartkloppingen
• spierklachten, spierspanning (stijve nek en schouders)
• trillen of beven
• zweten
• maag- en darmklachten
• duizeligheid

Paniekaanvallen

Bij een angststoornis kan je last hebben van een angst- of paniekaanvallen. Tijdens een paniekaanval maakt je lichaam het stresshormoon cortisol aan en kan je klachten ervaren als: hartkloppingen, pijn op de borst, benauwdheid, misselijkheid, hyperventilatie, duizeligheid, trillen, tintelingen in armen en benen, een doof gevoel en overmatige transpiratie. Je kan denken dat je doodgaat, flauwvalt, gek wordt of de controle verliest, maar de symptomen die je ervaart kunnen geen kwaad en gaan vanzelf weer over.

Gegeneraliseerde angststoornis

Ook wel een piekerstoornis genoemd. Als je last hebt van een gegeneraliseerde angststoornis kan je niet stoppen met je zorgen maken over dagelijkse zaken zoals school, werk, geld, relaties en je gezondheid. En dan niet een beetje, maar je voelt een extreme angst en continue spanning die je dagelijks leven beïnvloedt. Een angst- en piekerstoornis komt relatief vaak voor: 29% van de Nederlanders krijgt een keer in het leven een angststoornis.

Dwangstoornis

Een dwangstoornis (een obsessieve-compulsieve stoornis, OCD) ontstaat door angst; je zoekt een manier om je angst en innerlijke onrust onder controle te houden. Soms blijft het bij denken dat je bepaalde dingen moet doen (dwanggedachten of obsessies), en soms moet je deze gedachten ook echt uitvoeren. Onder een dwangstoornis vallen verschillende varianten, zoals smetvrees, BDD (Body Dismorphic Disorder) waarbij je je obsessief zorgen maakt over je uiterlijk en hypochondrie waarbij je je extreme zorgen maakt over je gezondheid. Ook een verzamelstoornis (verzamelwoede of hoarding), excoriatiestoornis (huidpulken) en trichotillomanie (haar uittrekken) zijn vormen van dwangmatig handelen.

Sociale angststoornis

Bij een sociale angststoornis voel je angst in relatie tot anderen. Je bent zo bang voor de reacties en kritiek van mensen in je omgeving dat het je beperkt. Sociale gelegenheden, zoals feesten, werkuitjes en zelfs een telefoongesprek, maken je bijvoorbeeld zenuwachtig en kan je daardoor zelfs willen vermijden. Ook spreken in of voor een groep, zoals tijdens een vergadering of een presentatie, kunnen je van je stuk brengen en zelfs leiden tot een paniekaanval.

Agorafobie (pleinvrees)

Mensen die last hebben van straat- of pleinvrees ervaren angst in of voor een bepaalde omgeving, meestal in situaties buitenshuis. Bijvoorbeeld in de trein of in een druk winkelcentrum. Ze zijn bang dat ze niet kunnen ontsnappen of dat er geen hulp is als er iets gebeurt. Door agorafobie kan het zijn dat je bepaalde plekken gaat vermijden, dingen niet meer alleen durft te doen of dat je zelfs je huis nauwelijks meer verlaat.

Specifieke fobieën

Andere specifieke angsten zijn bijvoorbeeld claustrofobie (de angst om opgesloten te zitten in kleine, afgesloten ruimten), emetofobie (angst voor overgeven), aviofobie (vliegangst), rijangst, hoogtevrees, angst voor spinnen, angst voor clowns en angst voor naalden of scherpe voorwerpen.

Angst en depressie

Angstklachten kunnen een negatieve invloed hebben op de kwaliteit van je leven. Iemand met een angststoornis heeft meer kans op depressie. Angststoornissen komen relatief vaak voor met een depressie als secundaire stoornis.

Angst en stress

Angst is een normale reactie op stress. Sterker nog: stress en angst gaan vaak samen, de reactie is hetzelfde. Je kan angst zien als de belangrijkste uiting van stress in de hersenen, waardoor je de stresshormonen cortisol en adrenaline aanmaakt. Bang worden van een stressfactor is een goede reactie, want daardoor pas je je gedrag aan. Bij chronische stress kunnen angststoornissen ontstaan.

Angst en trauma

De term trauma gebruiken we als iemand na een schokkende gebeurtenis last blijft houden van gevoelens van angst, woede of eenzaamheid. De gebeurtenis was zo heftig, ongewoon, pijnlijk, schokkend of extreem dat het niet lukt om ermee om te gaan. Iemand is meer gespannen, prikkelbaar en vermijd misschien situaties die doen denken aan het trauma uit angst. Als je de gebeurtenis regelmatig herbeleeft, kan het zijn dat je een posttraumatische stress-stoornis (PTSS) hebt. Voorheen viel PTSS in de categorie angststoornis, maar in de DSM-5 (het diagnostisch en statistisch handboek van psychiatrische aandoeningen) valt PTSS nu onder psychotrauma- en stressor gerelateerde stoornissen.

Angst in relaties

Als je angst hebt in relatie tot anderen, komt dit vaak voort uit hechtingsproblematiek. Als veilig gehecht persoon ga je relaties met anderen in vertrouwen tegemoet. Je durft je kwetsbaar op te stellen, grenzen te stellen en je behoeften aan te geven. Ben je angstig gehecht, dan heb je vaak weinig basisvertrouwen in jezelf en in relaties. Dit kan zich uiten in verlatingsangst. Iemand met verlatingsangst of separatieangst is bang om gescheiden te worden van degene aan wie hij/zij gehecht is. Iemand is bijvoorbeeld bang voor afwijzing en krijgt graag bevestiging van naasten. Als je het juist moeilijk vindt om je aan iemand te hechten, noem je dat ook wel bindingsangst.